Geneeskunst & Gezondheid

Hoe gezond is de gezondheidszorg ?

In de jaren 50 heerste er een enorm enthousiasme in de medische wetenschap. Met nieuwe benaderingen zouden alle ziekten kunnen worden opgelost. Gouden tijden zouden aanbreken ! Recentelijk was er weer een hype. Met genetische kennis (Human Genome Project) zouden weldra alle ziektes kunnen worden genezen. Maar na een periode van vooruitgang, van technische hoogstandjes en uiterst knappe moleculaire biologie is het gezondheidspijl eigenlijk nogal mager en snel aan het verslechteren ? Vele ziektes , ik noem hart- en longziektes, kanker, diabetes, en neurologische aandoeningen, laten enorme stijgingen zien. We zitten massaal aan de pillen en de kosten van ons gezondheidszorg loopt totaal uit de klauwen. Wat gaat hier fout ?

Een veelgehoorde verklaring voor de stijging van ziektes is dat we langer leven. Natuurlijk betekend langer leven meer kans op kwalen, maar er zijn culturen waar mensen oud worden in uitmuntende gezondheid. Onze zogenaamde ouderdomsziekten zijn in veel niet-westerse culturen uiterst zeldzaam. We leven gemiddeld wel langer, maar zijn de jaren die we hebben wel zo gezond? Is het niet zo dat we de auto aan de praat kunnen houden, maar we het rijgenot vergeten ? Is gezondheid niet vrij zijn van klachten ? Het Engelse woord “Disease” betekend ziekte, maar ook ongemak. Gezond zijn is vrij zijn van ongemakken en een optimaal functioneren van ons hele organisme. Een goede naam voor gezondheidszorg is dan ook heelkunde.

De huidige medische mores is de basis van gezondheid enigszins vergeten. Heden heerst de materialistische zienswijze.

• De mens als machine en ziekte als gebrek. Een ziekte staat los van de individuele patiënt en zijn omgeving en is een mechanisch defect of tekort. Oplossing is aanvullen, manipuleren of snijden. Een ziekte is volgens deze leer een op zich zelf staand iets. Ziekte X van Klaas is dezelfde ziekte X die Ans heeft.  Natuurlijk, bij een gebroken been gaat dit deels op. Maar een ontregeling van een ingewikkeld hormoonsysteem ? Kan dat niet heel verschillende oorzaken of redenen hebben ? Zitten alle mensen precies hetzelfde in elkaar ?  Zijn ziekten niet persoonlijk ?

• Statistische geneeskunde :  Niet snappen waarom een middel soms werkt, maar als het voldoende soms werkt, het voorschrijven. Dit heb ik bewust krom geformuleerd. De gedachtegang dat 1 middel voor allerlei verschillende mensen werkt blijkt hiermee al een fabeltje. Het beste geneesmiddel heeft vaak maar een werkingspercentage van 30 of hooguit 40 % Voor de meerderheid zal het dus niks doen en,  in plaats van uitzoeken waarom, is dit voor de farmaceutische industrie voldoende en efficiënt.Gezondheidszorg  is geen kansspel !

• Normatieve geneeskunde : bloedwaarden worden vergelijken met de norm. Er zit vaak dus geen gedachte achter over wat gezond is, of juist voor een persoon in een bepaalde situatie. Neem iemand uit de Himalaya, als je zijn of haar rode bloed lichaampjes (hematocriet, verantwoordelijk voor het zuurstoftransport) vergelijkt met de norm en en de waarde zit er binnen, zou je zeggen, “gezond”. Maar natuurlijk leven de mensen daar op hoogte en hebben zich aangepast. Een waarde binnen onze norm zou dus zo maar zeer ongezond kunnen zijn. Ook met fluctuaties in de tijd wordt vaak geen rekening gehouden. Het zijn altijd momentopnames.

• Moleculaire Manipulatie er worden bloedwaarden gemanipuleerd. Neem hoge bloeddruk: is dit niet een poging van het lichaam om iets op te lossen ? Ik ben geen medicus, maar ik kan me voorstellen dat een hogere bloeddruk nuttig is om krappe haarvaatjes te bereiken. De bloeddruk chemisch omlaag brengen heeft dan gevolgen elders in het lichaam. Bepaalde waarden manipuleren kan soms nuttig zijn, maar vaker maskeert of veronachtzaamd het de echte problematiek.

• Marktgedreven geneeskunde. De gedachte is dat marktpartijen zorgen voor concurrentie en efficiëntie. De realiteit is dat de farmaceutische industrie vooral op geld uit is en niet op genezing. (waarom iemand genezen als je hem of haar jarenlang als gebruiker van je product kunt hebben)  Hierbij worden maar al te vaak  wetenschappelijke regels met voeten getreden en beïnvloeding van artsen en overheden zijn eerder regel dan uitzondering

• Lopende band voorschrijfkunde. Artsen kijken naar het dossier, niet naar de patiënt. Voor een grondige probleem analyse is vaak weinig tijd.  Zelfs psychiaters doen vaak niets meer dan middelen voorschrijven om stoffen in een mens te manipuleren. Waar is de menselijkheid, het contact ?

• Schade door medisch handelen (iatrogeen) In de VS  is een onderzoek geweest over het aantal doden door medicijnen en medisch handelen. Hierbij kwam naar boven dan dit doodsoorzaak nr. 3 is. Natuurlijk waren de patiënten vaak al ziek om te beginnen, maar al te vaak is het behandeling geslaagd, patiënt overleden. Bijwerking zijn schering en inslag en soms erger dan de kwaal. De lijst van vergiften die later bleken veel schadelijker te zijn dan gedacht is lang en wordt, als we niks veranderen, steeds langer.

Het moge duidelijk zijn dat de geneeskunde op het verkeerde spoor zit.  Daarom is herbezinning dan ook gepast. Te beginnen bij..

Wat is ziekte ?

Ziekte is een poging van het lichaam om zich aan te passen.

Het lichaam past zich constant aan wijzigende omstandigheden, het houd zichzelf zo goed mogelijk in stand. Als we een prestatie willen leveren gaat de hartslag omhoog,  worden spieren gespannen, energie vrijgemaakt en vervoerd naar de plekken waar het nodig is en gaan zo maar door. Een veelvoud aan processen start om de prestatie mogelijk te maken. Zo is het ook met ziekte. Het lichaam wil herstellen en doet dit door een groot aantal processen. Wat wij als ziekte zien, pijn, koorts en ontsteking zijn uitingen van het genezingsproces, het helingsproces van het lichaam. Vaak worden deze symptomen als de boosdoener gezien, maar eigenlijk zijn zij deel van de oplossing. Hier begint de misvatting van de symptoom bestrijding.

Wat veroorzaakt ziekte ?

Als we goed naar het verhaal van de patiënt luisteren vinden we daar vaak aanknopingspunten. Niet een enkele klacht, maar een scala. Een verloop in de tijd, de levensvragen waar patiënt mee worstelt. De zogeheten anamnese is een standaard gebruik in de geneeskunde. Helaas zien we dat er voor de anamnese vaak maar beperkte tijd is en men al snel neigt naar het verzamelen van kwantitatieve informatie (bloedonderzoek etc.)

• Stress. Wij denken bij stress voornamelijk aan geestelijke stress, maar stress is grotendeels een lichamelijk fenomeen. Het lichaam compenseert voor een tekort aan bijvoorbeeld warmte in een koude omgeving, of een tekort aan denkkracht bij een lastig probleem. Stress betekend spanning of belasting. Overmatige belasting (geestelijk of lichamelijk) leidt tot uitputting en defecten in het lichaam. De zwakste schakel breekt vaak. Die schakel repareren is dus een korte termijn oplossing. Stress is eigenlijk het eerste stadium van ziekte. Hoe langer het voortduurt hoe ongezonder Een gezonde samenleving is een stress-arme samenleving.

• Trauma Een trauma is een ernstige en plotselinge aantasting van de integriteit van een wezen. Hieronder valt een ongeluk of verwonding, maar ook een emotionele beschadiging. De traditionele geneeskunde is bijna volledig ingericht op fysieke trauma’s. En dit doet zij ook fantastisch. Emotionele trauma’s, bijvoorbeeld het overlijden van een geliefde of verlies van een baan, blijven een lastig gebied. Hoe reageert een lichaam hierop ? We komen vaak niet verder dan stress of verdriet als gevolg van een trauma, maar de totale uitwerking is vaak veel dieper. In de studie van emotionele trauma’s en de rol in ziektes is nog veel te ontdekken. Emoties raken het wezen van de mens en zijn dus ook wezenlijk in gezondheid en gebrek.

Omgeving en dieet

• Voedsel staat aan de basis van onze gezondheid.. Helaas is er weinig aandacht voor dieet. Voor hart- en vaatziekten en overgewicht wordt het eetgedrag nog wel ter tafel gebracht, maar in bijna alle ziekten speelt voedsel een rol. Is het niet als oorzaak, dan zeker wel als oplossing. “Laat voedsel uw medicijn zijn” sprak Hippocrates al eeuwen geleden. Grondige en grootschalige onderzoeken naar voedsel en gezondheid zouden bovenaan het menu moeten staan in een goed opererende gezondheidszorg.

• Chemisch milieu. Door de technische vooruitgang zijn er tienduizenden nieuwe chemische verbindingen ontstaan die we gebruiken in onze voedingen en producten. Van veel verbindingen denken we dat ze veilig zijn, maar al te vaak leren we later dat we het mis hebben. Denk bijvoorbeeld aan DDT en asbest. Ook in ons voedsel worden toevoegingen gedaan waarvan we eigenlijk niet zeker weten of ze veilig zijn. De flora en fauna heeft veel te leiden onder milieuvervuiling (getuige ook het aantal uitstervende diersoorten), maar hoe vaak hoor je over de gevolgen voor de mens ? De studie van milieugerelateerde ziekten staat nog in de kinderschoenen.

Geest en lichaam zijn 1, dat hoor je steeds vaker. Helaas wordt dit principe vaak eenzijdig gebruikt. De dwalende geest, foute cognities,  die het lichaam ziek maken. Ik twijfel niet dat dit het geval kan zijn. Maar er is een wisselwerking. De oude Grieken zeiden : “Een gezonde geest in een gezond lichaam” De invloed van een gebrekkig functionerend lichaam op de geest en de emotionele toestand is groot, zo niet groter, dan de invloed van de geest op het lichaam. De hausse aan mentale problemen kan daarom ook niet los gezien worden van lichamelijke gebreken veroorzaakt door bijvoorbeeld slechte voeding en een gebrek aan beweging, of een giftige omgeving.

Zelfheling

Iedereen is waarschijnlijk wel bekend met het placebo effect. Een situatie waarin het lichaam zichzelf geneest met een pil zonder werkzame stof. De suggestie van het middel verleidt het lichaam tot het nemen van precies de juiste stappen. Dit wijst erop dat het lichaam eigenlijk niets nodig heeft om te genezen, geloof alleen is al voldoende. Ook hoor je vaak van andere wonderlijke genezingen. Medisch opgegeven “gevallen” die op miraculeuze wijze de sleutel tot gezondheid vinden en volledig herstellen. Doorgronding van deze fenomenen lijkt me dan ook uiterst belangrijk. Het lichaam aanzetten tot genezing is uiteindelijk misschien wel het enige wat je kan doen.

Alternatieve geneeskunde

Is de alternatieve geneeskunde dan zoveel beter ? Soms zitten ook zij vast in het zelfde materialistische model. Kwaaltje zus, middeltje zo. Maar er zijn verschillen. In mijn ervaring wint alternatief het op de volgende terreinen :

• aandacht voor de patiënt (lijkt me nogal wezenlijk)
•  overleg
•  ruimte voor intuïtie en creativiteit
•  geen gevaarlijke en dure middelen
• vaker een holistische of bredere aanpak

Het verwijt aan de alternatieve geneeskunde is vaak dat het niet bewezen is. Dit klopt maar ten dele. Ten eerste is er de praktijk die uitwijst of behandelingen werkzaam zijn of niet. Ten tweede leunt veel alternatieve geneeskunde op eeuwenoude kennis en ervaring. De patiënt moet zelf de keuze maken welke geneeswijze en behandelaar hij raadpleegt. Ik geloof in een diep menselijke zelfs heilige band tussen genezer en patiënt. (helen heilzaam heilig)

Ik schrijf de geneeskunde een dosis menselijkheid en filosofie voor. Een terugkeer naar haar mystieke oorsprong. Tweemaal daags voor de komende 10 jaar. Alleen vanuit verwondering en inleving worden ontdekkingen gedaan. Kwalitatief onderzoek, het waarom i.p.v. het hoe. Een holistische kijk op de mens, als 1 geheel, lichaam en geest, als onderdeel van de natuur en de samenleving, als evoluerend schepsel wat zich aanpast en verrijkt. Genezen moet weer een symbiose worden van arts en patiënt en het lichaam moet weer zijn plaats als ultieme heelmeester krijgen. Ik wacht op de tijd dat geneeskunde weer geneeskunst wordt.